“Lòng biết ơn không chỉ là đức tính vĩ đại nhất mà còn là khởi nguồn của mọi đức tính tốt đẹp khác”.

(Triết gia Marcus Tullius Cicero)

Mỗi nước theo truyền  thuyết và lịch sử có vài tên gọi khác nhau, trong đó Nhật Bản với các  tên gọi: Đất Nước Mặt Trời Mọc, Xứ Sở Hoa Anh Đào, Xứ Sở Phù Tang, Đất  Nước Hoa Cúc… Kể từ thời Kama-kura, hình ảnh hoa cúc 16 cánh được sử  dụng làm con dấu của Thiên Hoàng. Cho đến nay, biểu tượng loài hoa này  vẫn được xem là biểu tượng quan trọng của Hoàng Gia Nhật Bản. Ngày  11/7/2022, chính phủ Nhật đã truy tặng Huân Chương Hoa Cúc - huân chương  cao quý nhất của Nhật để vinh danh cố Thủ Tướng Shinzo Abe. Cố Thủ  Tướng Shinzo Abe là thủ tướng thứ 4 của Nhật Bản được trao tặng huân  chương cao quý này sau Đệ Nhị Thế Chiến, các vị tiền nhiệm có Shigeru  Yoshida, Eisaku Sato và Yasuhiro Nakasone.

Nhật Bản ngày nay không  những trở thành cường quốc kinh tế mà gìn giữ được nếp sống văn minh,  lịch sự, phong tục tập quán cao đẹp, tinh thần tự trọng… và, đặc biệt  nói “không” với trộm cắp.

Người Nhật với tinh thần  trách nhiệm cao, mạnh mẽ và luôn luôn hướng thiện. Với nền giáo dục khắt  khe, đức dục là vấn đề quan trọng nhất dạy dỗ, rèn luyện trẻ thơ từ khi  bước vào mái trường.

Trong những lần xảy ra  thiên tai (động đất, sóng thần) tại Nhật, những hình ảnh ghi lại cho  thấy tinh thần tự trọng, nhân bản… của các nạn nhân khi xếp hàng nhận  cứu trợ, trật tự, bình thản, biết nhìn nhượng nhau… mọi người trên thế  giới nễ phục.

Ở nông thôn, chủ nhà vườn  bán sản phẩm cho khách hàng, không cần hiện diện mà chỉ để trên bàn, số  lượng với giá tiền… khách hàng ý thức “thuận mua vừa bán” sòng phẳng…

Đơn cử vài điểm son đó thể hiện tinh thần và xã hội Nhật Bản ngày nay xóa tan bóng đen bao phủ trước Đệ Nhị Thế Chiến.

* Từ cựu thù trở thành Thiên Sứ

Sáng ngày 15/4/1951 khi  Thống Tướng MacArthur (1880-1964) ngồi lên xe ra phi trường quay về Mỹ  thì nhận được tin đích thân Thiên Hoàng Hirohito và Thủ Tướng Yoshida  đến văn phòng tiễn chân vị “Shogun” (Sứ Quân) mà họ vô cùng cảm phục.  Trên suốt hai bên con đường dẫn đến phi trường Atsugi, hàng trăm ngàn  người dân Nhật xếp hàng dài dày đặc ở hai bên đường hàng chục cây số để  tiễn đưa ông lần cuối. Họ kêu to “Sayonara, Sayonara,” hay giơ cao biểu  ngữ ghi “Chúng tôi thương mến Tướng Quân MacArthur,” và “Chúng tôi cảm  ơn ông”.

Danh từ Shogun (Thiên Sứ,  Tướng Quân) theo tiếng Nhật là Seii Taishōgun để nói lên sự tôn trọng  với nhân vật khả kính có công với đất nước.

Hồi ký của Kiichi Miyazawa  (Thủ Tướng Nhật nhiệm kỳ 1991-1993) xuất bản năm 1991, viết về quan hệ  Nhật-Mỹ, là một trong các cuốn bestseller hồi ấy, với những dòng tiếc  nuối: “Ngày 11/4/1951, truyền thông loan tin MacArthur bị miễn chức. Tin  này làm người Nhật vô cùng sửng sốt, họ không thể nghĩ tới chuyện Thống  Tướng MacArthur - người có uy quyền như Thái Thượng Hoàng nước Nhật -  lại có thể bị bãi miễn dễ dàng bởi một mệnh lệnh của tổng thống.  MacArthur là người nắm quyền lực tối cao ở Nhật”.

Khi Đệ Nhị Thế Chiên  (1939-1945) xảy ra, Tổng Thống Harry S. Truman (Tổng Thống thứ 33 của  Hoa Kỳ,1945-1953) gọi ông trở lại phục vụ trong quân đội. Trong Đệ Nhất  Thế Chiến, ông được bổ nhiệm làm Tham Mưu Trưởng Sư Đoàn bộ binh 42 của  Mỹ. Đến năm 1935, Tổng Thống Franklin D. Roosevelt chọn MacArthur làm cố  vấn quân sự tại Philippines. Ông giải ngũ vào tháng 12/1937, được bổ  nhiệm làm Tư Lệnh Lục Quân Mỹ tại Viễn Đông với cấp bậc trung tướng.

Vừa nhận lãnh trách nhiệm,  ngày 7/12/1941, Nhật Bản tấn công Trân Châu Cảng (Pearl Harbor), thuộc  tiểu bang Hawaii gây tổn thất nặng nề cho quân đội Mỹ, riêng về về nhân  mạng khoảng 2.402 người tử trận và 1.282 người khác bị thương. Lực lượng  không quân của ông bị thiệt hại hoàn toàn.

Lúc đó phe Trục (Ý, Đức  Nhật) tấn công như vũ bão, tàn phá nhiều nước từ trời Tây sang Đông,  gieo rắc kinh hoàng, thảm khốc trên thế giới. Từ trước đến nay, nước Mỹ  chưa bao giờ bị tấn công nên khi Nhật xâm phạm lãnh thổ của Mỹ nên hậu  quả dẫn đến việc Mỹ phản công thả bom nguyên tử xuống hai thành phố công  nghiệp là Hisosima và Nagasaki.

Ngày 6 tháng 8 năm 1945,  quả bom nguyên tử mang tên Little Boy trên pháo đài bay B-29 Enola Gay  của phi đoàn 509, thả xuống Hiroshima, ngày 9 tháng 8 năm 1945, quả bom  mang tên Fat Man trên pháo đài bay B-29 Bock's Car, thả xuống Nagasaki.

Trước khi thả bom nguyên  tử, Mỹ đã rãi truyền đơn cảnh báo nhưng phát xít Nhật coi thường và  ngoan cố. Truyền đơn viết bằng tiếng Nhật: “… Trong vài ngày tới, một số  hoặc tất cả những thành phố được liệt kê trong danh sách ở mặt sau  truyền đơn này sẽ bị phá hủy bởi những quả bom của người Mỹ. Những thành  phố này có các hãng xưởng, nhà máy lắp ráp chế tạo thiết bị quân sự.

Chúng tôi quyết tâm tiêu  diệt tất cả những trang thiết bị mà các phe phái quân sự đang sử dụng để  kết thúc cuộc chiến vô nghĩa này. Nhưng, không may, những quả bom không  có mắt. Vì vậy, theo các chính sách nhân đạo của Mỹ, Không Quân Mỹ,  chúng tôi không muốn làm tổn thương người vô tội, do đó chúng tôi cảnh  báo và yêu cầu bạn hãy di tản khỏi những thành phố được liệt kê để cứu  lấy mạng sống của chính bạn.

Người Mỹ không chiến đấu  chống lại nhân dân Nhật Bản, mà chiến đấu chống lại các thế lực quân sự  đang sử dụng nhân dân Nhật Bản. Nền hòa bình mà Mỹ mang lại sẽ giải  thoát cho người dân như các bạn đang phải sống trong sự áp bức của quân  đội Nhật và đồng thời cũng có ý nghĩa mang đến một Nhật Bản mới tốt đẹp  hơn. Các bạn có thể mang hòa bình trở lại bằng cách chọn ra những người  lãnh đạo mới và giỏi, những người thật sự muốn kết thúc chiến tranh.

Do vậy, hãy chú ý đến cảnh báo này và sơ tán khỏi các thành phố này ngay lập tức!”

(Nếu so sánh hành động của  chính quyền Truman của Mỹ với Nhật và chính quyền Putin của Nga với  Ukraine hiện nay là hai thái cực giữa chế độ dân chủ và chế độ độc tài).

Sau khi ném bom nguyên tử ở  Hiroshima, TT Truman đã lên làn sóng phát thanh kêu gọi Nhật đầu hàng,  nếu không tai họa như Hiroshima sẽ tiếp tục nhưng Hội Đồng Tối Cao của  Nhật Bản vẫn ngoan cố nên Mỹ tiếp tục thả trái bom thứ hai.

Ngày 14/8/1945, Nhật Hoàng  tuyên bố trên đài phát thanh chấp nhận đầu hàng không điều kiện các  nước Đồng Minh, nhưng đến ngày 2/9/1945, nghi lễ đầu hàng của Nhật trước  quân đội Đồng Minh mới được thực hiện trên chiến hạm USS Missouri  (BB-63) của Hải quân Hoa Kỳ. Và, từ đó, ở trời Tây, Ý và Đức bị quân đội  Đồng Minh phản công mãnh liệt, Đệ Nhị Thế Chiến kết thúc.

Năm ngày sau khi Nhật ký  hiệp ước đầu hàng, ngày 7/9/1945, Thống Tướng McArthur, chỉ huy các lực  lượng Đồng Minh tại Thái Bình Dương, thiết lập văn phòng làm việc tại  Tokyo, mở đầu cho giai đoạn Mỹ chiếm đóng nước Nhật kéo dài trong sáu  năm, tám tháng.

Trước khi Nhật Hoàng tuyên  bố đầu hàng, Nhật và Mỹ vẫn còn là hai nước kẻ thù không đội trời  chung. Trong 4 năm chiến tranh ác liệt tại Thái Bình Dương, đã làm cho  quân đội Mỹ hy sinh khoảng 360.000 binh sĩ.

Sau khi ký xong hiệp ước  đầu hàng, Thống Tướng MacArthur đại diện của Đồng Minh đọc bài diễn văn  ngắn gọn, chứa đựng tinh thần cao thượng của người Mỹ, ông kết thúc bài  diễn văn: “Đây là hy vọng thiết tha nhất của tôi, và thật sự cũng là hy  vọng của toàn thể nhân lọai, rằng từ sự kiện trang nghiêm này một thế  giới tốt đẹp hơn sẽ hiện ra từ máu và sự chém giết nhau trong quá khứ -  một thế giới sẽ phục sự cho nhân phẩm con người và để hòan thành ước  nguyện cao cả nhất cho tự do, lòng bao dung và sự công bằng”.

Tuy không phải là kinh tế  gia nhưng Thống Tướng MacArthur với tấm lòng nhân ái, đức độ và tận tình  với nước thù địch để phục hồi đất nước Nhật từ đống tro tàn, đổ nát  được vực dậy chỉ trong gần 6 năm (15/8/1945 cho đến ngày 11/4/1951).  Ngoài ra, Sứ Quân MacArthur đã làm thay đổi nhân sinh quan tư duy của  người Nhật từ Thiên Hoàng cho đến người dân.

Ngay sau khi đặt chân đến  thủ đô Tokyo, Thống Tướng MacArthur ra lệnh cho các binh sĩ dưới quyền  ông không được trả thù người Nhật vì bất cứ lý do gì và ưu tiên hàng đầu  của ông là phải lo cho người dân Nhật qua khỏi cơn đói rách do các hậu  quả của chiến tranh.

Ngay từ đầu Tướng  MacArthur viết thư trình bày với Quốc Hội, với chính phủ Hoa Kỳ để xin  cứu trợ và chính phủ Hoa Kỳ chấp thuận trợ cấp khẩn cấp cho chính phủ  Nhật Bản gồm: Ba triệu rưỡi tấn lương thực, thuốc men cùng với hai tỷ đô  la.

Việc làm đầu tiên của  Thống Tướng MacArthur ra lệnh chở lương thực và các vật dụng cần thiết  cho đời sống đến Nhật để cứu đói và tránh các bất ổn xã hội do nạn đói  và thiếu thốn gây ra. Thực hiện chương trình cho học sinh ăn trưa tại  các trường học Nhật. Toàn bộ quân đội Nhật bị giải tán. Các binh sĩ được  cho về quê sống. Lính Mỹ được lệnh phải tôn trọng phong tục tập quán  của nước Nhật và giúp đỡ người dân.

Từ chế độ phát xít xâm  chiếm các nước láng giềng, nước Nhật trở thành một quốc gia độc lập, tự  do, dân chủ và đặt nền tảng cho một cường quốc kinh tế sau này.

Để phục hồi nước Nhật,  chương trình viện trợ Marshall, Mỹ đã đổ vào nước Nhật hàng tỷ đô la,  cùng với những ý kiến sáng suốt và những chương trình cải cách thiết  thực xây đựng nước Nhật thuần túy về kinh tế và đời sống, nhờ vậy chỉ 25  năm sau chiến tranh nước Nhật trở thành cường quốc kinh tế thứ nhì trên  thế giới. Dĩ nhiên kết quả này phần lớn cũng do sự nỗ lực làm việc, sự  hy sinh và tinh thần của dân tộc Nhật Bản.

Thống Tướng MacArthur  trừng phạt những tôi phạm chiến tranh nhưng chống lại việc đưa Nhật  Hoàng Hirohito ra Tòa Án Quốc Tế như một tội phạm chiến tranh. Nhật  Hoàng Hirohito, đứng ra nhận tất cả trách nhiệm về cuộc chiến và chấp  nhận từ chức nếu Mỹ yêu cầu nhưng ông không đòi hỏi Nhật Hoàng từ chức.  Tống Tướng thấy Nhật Hoàng là người được toàn dân Nhật tôn trọng nên ông  muốn Nhật Hoàng được tại vị để làm biểu tượng đoàn kết dân Nhật và đem  lại ổn định về chính trị. Cảm kích tấm lòng đó nên danh xưng Shogun  (Thiên Sứ, Tướng Quân) từ Nhật Hoàng khi nhật Hoàng đã tiếp xúc với ông  qua 11 lần gặp mặt.

Trong hồi ký  “Reminiscences” của Douglas MacArthur, nhà xuất bản McGraw-Hill, 1964,  ghi: “Sau lần ấy Nhật Hoàng đến thăm tôi thường xuyên, chúng tôi bàn về  hầu hết các vấn đề quốc tế. Tôi luôn luôn giải thích kỹ càng những lý do  quan trọng nhất về chính sách chiếm đóng,và tôi nhận thấy ông hiểu biết  uyên thâm về khái niệm dân chủ hơn hầu hết những người Nhật tôi có dịp  trò chuyện. Ông đóng vai trò rất lớn trong sự hồi sinh tinh thần của  Nhật Bản, và sự hợp tác trung thành và ảnh hưởng của ông đã tác động rất  nhiều đến sự thành công của công cuộc chiếm đóng”.

Trong cuốn “12 Người Khai  Lập Nước Nhật Hiện Đại” của Sakaiya Taichi, Tướng MacArtthur là người  nước ngoài duy nhất, với tựa “MacArthur: Thí nghiệm biến Nhật Bản thành  một “nước Mỹ lý tưởng”, ngay cả Thiên Hoàng Minh Trị (người khởi xướng  phong trào Duy Tân) cũng không có tên trong danh sách này. Sách 12  chương với những nhân vật: Thái tử Shotoku, Hikaru Genji, Minamoto  Yoritomo, Oda Nobunaga, Ishida Mitsunari,  Tokugawa Ieyasu, Ishida  Baigan, Okubo Toshimichi, Shibusawa Eiichi,  MacArthur - Thí nghiệm biến  Nhật Bản thành “nước Mỹ lý tưởng”, Ikeda Hayato và Matsushita Konosuke.

Tác giả Sakaiya Taichi  (1919-2007) được coi là chuyên gia hàng đầu về kinh tế, Thủ Tướng Obuchi  mời vào làm Bộ Trưởng Kế Hoạch Kinh Tế… Trong 12 nhân vật, không ai là  vị vua khai thiên lập địa, không ai là vị tướng tài đánh dẹp ngoại xâm,  mà là những người đã đưa ra quan niệm tôn giáo, tiêu chuẩn luân lý,  phong cách xử thế, đề cao giá trị tinh thần của người Nhật, trên lãnh  vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội còn ảnh hưởng lớn tới ngày nay.

Với nhưng công lao, đóng  góp của Sứ Quân MacArthur từ tinh thần đến vật chất cho nước Nhật không  thể nào kể xiết đã được ghi vào trang sử, lưu lại hậu thế.

Nhà văn Sodei Rinjiro đã  đọc hơn 10 nghìn thư của người Nhật, và chọn 120 bức thư thú vị, quan  trọng để ấn hành cuốn sách mang tên “Tướng MacArthur thân mến: Những bức  thư gởi từ người Nhật trong thời gian Mỹ chiếm đóng”, xuất bản năm  2001.

Thủ Tướng Yoshida của Nhật  (từ năm 1946 đến năm 1947 và từ năm 1948 đến năm 1954), nói: “Tướng  Quân MacArthur đã cứu chúng tôi ra khỏi nỗi sợ hãi, lo lắng và hỗn loạn  của thất bại để đưa chúng tôi vào con đường mới do ông xây dựng, chính  Ngài đã gieo trồng hạt giống dân chủ trên đất nước chúng tôi để chúng  tôi bước đi trên con đường hòa bình. Tình cảm ly biệt mà nhân dân chúng  tôi dành cho Ngài không lời nào có thể diễn tả được.”

* Giữa vinh quang và nỗi đau

Sau khi Đệ Nhị Thế Chiên  chấm dứt, bán đảo Triều Tiên bị chia cắt làm hai khu vực chiếm đóng quân  sự do các hoạt động của Hoa Kỳ ở phía Nam và Liên Xô ở phía Bắc. Năm  1948, chính quyền miền Nam thành lập nhà nước Đại Hàn Dân Quốc theo chế  độ dân chủ dưới sự bảo vệ của Hoa Kỳ. Bắc Triều Tiên theo chủ nghĩa cộng  sản được thành lập dưới sự hỗ trợ của Liên Xô. Sau khi Trung Cộng cưỡng  chiếm Trung Hoa năm 1949, Bắc Triều Tiên tấn công Hàn Quốc dẫn đến  chiến tranh Triều Tiên.

Quân đội Liên Hiệp Quốc  dưới sự chỉ huy của Thống Tướng MacArthur (rời Nhật Bản để sang Nam  Hàn), nhanh chóng đẩy lui quân miền Bắc và truy đuổi đến tận sông Áp  Lục, nằm trên biên giới Triều Tiên - Trung Quốc.

Đầu tháng 10/1950, các lực  lượng Liên Hiệp Quốc vượt qua biên giới tiến vào Triều Tiên. Quân Đoàn  10 của Mỹ đổ bộ lên Wonsan và Iwon, hai nơi quân Đại Hàn đã tấn công  chiếm được trước đó. Các lực lượng còn lại của Mỹ sát cánh với quân Đại  Hàn tiến quân theo phía bờ tây của Triều Tiên, chiếm được Bình Nhưỡng  ngày 19/10 và đến cuối tháng, 135.000 binh lính Triều Tiên đã bị quân  Liên Hiệp Quốc bắt làm tù binh.

Tuy nhiên, Trung Quốc đã  xua quân vượt sông Áp Lục và phản công quân LHQ. Trước đó, TT Truman đã  cảnh báo MacArthur không nên khiêu khích Trung Quốc nhưng ông tự tin Bắc  Kinh sẽ không can thiệp, dẫn đến thất bại sau đó. Tức giận trước việc  Trung Quốc tham chiến, Tướng MacArthur vẫn tiếp tục đem quân sang bên  kia sông Áp Lục, mở chiến dịch không kích các mục tiêu quân sự tại Trung  Quốc. Tướng MacArthur muốn không kích vào khu vực Mãn Châu và từ biển  Nhật Bản đến Hoàng Hải,… TT Truman lo ngại chiến dịch của Tướng  MacArthur có thể châm ngòi cho Đệ Tam Thế Chiến vì vậy TT Truman quyết  định tước chức tư lệnh của ông vào tháng 4/1951, dân Mỹ bị bất bình và  phản đối dữ dội lên Quốc Hội Hoa Kỳ. Nhưng với tinh thần người lính “thi  hành trước, khiếu nại sau” nên Tướng MacArthur phải chấn hành mệnh  lệnh.

Trên đường từ Triều Tiên  ghé lại Nhật và trở về cố hương sau khi bị TT Truman triệu hồi, cuộc  chia tay cuối cùng giữ Nhật Hoàng và người dân như đã đề cập ở trên là  điều không thể nào ngờ với vị Tướng xuất chúng, tài ba nhưng bị thất  sủng.

MacArthur trở về thủ đô  Washington, ông xuất hiện trước công chúng lần cuối cùng trong bài diễn  văn chia tay bị gián đoạn với 30 lần hoan hô nhiệt liệt trước Quốc Hội  Hoa Kỳ. Trong lời cuối kết thúc diễn văn, ông nhắc lại lời bài hát đã có  từ trước: “Những người lính già không bao giờ chết; họ chỉ mờ nhạt  dần.” “Và giống như người lính già của bài hát đó, bây giờ tôi đóng lại  đời binh nghiệp của tôi và mờ nhạt dần — một người lính già đã cố sức  mình làm tròn bổn phận của mình khi Thượng đế ban cho tôi ánh sáng để  tôi thấy được bổn phận đó. Xin tạm biệt.”

Câu nói “Những người lính  già không bao giờ chết; họ chỉ mờ nhạt dần” trở thành danh ngôn của vị  Tướng xuất chúng còn mãi lưu truyền.

MacArthur là danh tướng lẫy lừng nhưng bị cách chức trong chiến trận như mũi dao đâm thẳng vào trái tim!

Dư luận cho rằng cuộc điều  tra vào năm 1952 trong việc cách chức danh tướng của Ủy Ban Thượng Viện  Hoa Kỳ do Richard Brevard Russell, Jr. làm chủ tịch cũng có mục đích  chính trị vì nếu “ứng cử viên tổng thống” MacArthur cho một cuộc chạy  đua vào Tòa Bạch Ốc sẽ dễ thành công. Trong hồi ký Reminiscences,  MacArthur luôn nói rằng ông không có những tham vọng về chính trị.

Trên chính trường Hoa Kỳ có những điều thường hay xảy ra và không bao giờ ngờ tới!

Tướng MacCathur mất ngày  5/4/1964 tại Quân Y Viện Walter Reed ở tuổi 84. Ngày 7/4, linh cữu vị  danh tướng được chuyển đến đồi Capitol ở Washington trong nghi thức quốc  tang với sự tham dự của hơn 150.000 người và được an táng tại khu tưởng  niệm Douglas MacArthur ở Norfolk, tiểu bang Virginia.

Để tỏ lòng biết ơn, năm  1965, chính phủ Nhật tặng cho thủ đô Washington 3.800 cây anh đào trồng  phủ kín xung quanh bờ hồ Tidal Basin, để hàng năm vào cuối tháng 3, hai  thủ đô Tokyo và thủ đô Washington cùng bước vào mùa hoa anh đào, hàng  triệu người đổ về, rạng rỡ đi dưới những tán hoa tươi thắm xóa đi nỗi  đau chiến tranh tàn khốc giữa hai dân tộc Nhật-Mỹ.

Ngày 27/12/2016, Thủ Tướng  Nhật Bản Shinzo Abe có bài phát biểu tại Trân Châu Cảng. Bài phát biểu  rất chân tình và cảm động. Nhìn nhận lỗi lầm của Nhật trong chiến tranh  và biết ơn Mỹ không mang thù hận mà xây dựng lại nước Nhật.

Trích:

“Giờ đây, tôi đang đứng ở  Trân Châu Cảng, Pearl Harbor, với tư cách là Thủ Tướng Nhật Bản. Khi  lắng tai nghe, tôi có thể nghe thấy tiếng sóng vỗ bờ và trở lại ngoài  khơi. Mặt vịnh xanh và yên bình được chiếu sáng bởi ánh nắng mềm mại tỏa  xuống từ mặt trời. Phía sau tôi, trên biển kia là khu tưởng niệm  Arizona (Arizona Memorial) màu trắng…

Giờ đây, đã 75 năm trôi  qua, dưới con tàu Arizona nằm nghiêng dưới đáy biển sâu vẫn còn rất  nhiều binh sĩ đang yên nghỉ. Khi lắng tai nghe với tất cả lòng mình, tôi  nghe thấy tiếng của những người lính cùng với âm thanh của gió và của  sóng.

(Ghi chú: Con tàu Arizona  là thiết giáp hạm USS Arizona (BB-39) của Hải Quân Hoa Kỳ hạ thủy vào  ngày 19/6/1915. Arizona trang bị trang bị vũ khí hùng hậu với các dàn  pháo và hai ống phóng ngư lôi. Ngày 7/12/1941 phi cơ Nhật tấn công vào  Hạm Đội Thái Bình Dương, phá hủy con tàu làm thiệt mạng 1.177 người  trong tổng số 1.400 thành viên thủy thủ đoàn).

… Khi nghĩ đến sự thật  nghiêm trọng ấy và cảm nhận sâu sắc nó, tôi đã không thể thốt nên lời.  Hỡi những linh hồn, xin hãy ngủ yên! Tôi, với tư cách là đại diện cho  quốc dân Nhật Bản đã thả hoa xuống biển nơi những người lính đang an  nghỉ với cả tấm lòng thành.

… Tôi, với tư cách là Thủ  Tướng Nhật Bản, xin được gửi lời chia buồn chân thành mãi mãi tới linh  hồn của những người đã bỏ mạng ở mảnh đất này, tới tất cả những người  dũng cảm đã bỏ mạng bởi cuộc chiến tranh bắt đầu từ đây và cả linh hồn  của vô số người dân vô tội đã trở thành nạn nhân của cuộc chiến tranh.

… Khi chiến tranh kết  thúc, lúc Nhật Bản trở thành cánh đồng cháy trụi mênh mông và khổ sở  trong tận cùng của nghèo đói, người đã không hề ngần ngại gửi đến thức  ăn, quần áo là nước Mỹ và quốc dân Mỹ.

Nhờ những tấm áo ấm và sữa  mà quý vị gửi đến mà người Nhật đã giữ được sinh mệnh tới tương lai. Và  rồi nước Mỹ cũng đã mở cho Nhật Bản con đường trở lại cộng đồng quốc  tế. Dưới sự lãnh đạo của nước Mỹ, chúng tôi, với tư cách là một thành  viên của thế giới tự do đã được hưởng thụ hòa bình và sự phồn vinh.

Tấm lòng khoan dung rộng  lớn, sự giúp đỡ và thành ý như thế của quý vị đối với người Nhật chúng  tôi, những người đã từng đối đầu quyết liệt như kẻ địch đã khắc sâu  trong lòng ông bà, bố mẹ chúng tôi.

… Nhật-Mỹ, hai nước đã bỏ  đi sự thù hận và nuôi dưỡng tình bạn, sự tin cậy dưới những giá trị  chung lúc này có nghĩa vụ phải tiếp tục nói với thế giới về tầm quan  trọng của khoan dung và sức mạnh của hòa giải...”

(Nghĩ đến con người xứ người mà tủi nhục cho con người của đất nước chúng ta sau cuộc chiến!)

* Shinzo Abe, người con ưu tú xứ sở Phù Tang

Ông Shinzo Abe là Thủ  Tướng lâu nhất của nước Nhật, trong thời gian cầm quyền Thủ Tướng Shinzo  Abe đã hai lần từ chức vì lý do sức khỏe (2006 & 2007, 2012-2020).  Với đức tính của vị lãnh đạo đất nước, ông cương quyết theo đuổi chính  sách, đường lối đã hoạch định nhưng uyển chuyển, tế nhị để gây hòa khí  với nhau nên gây được cảm tình trên chính trường.

Ngày 8/7/2022, người dân  Nhật bàng hoàng, xúc động khi nghe tin cựu Thủ Tướng Shinzo Abe Abe bị  ám sát khi đang có bài phát biểu trong một chiến dịch tranh cử ở Nara,  miền nam Nhật Bản.

Thủ Tướng Abe sinh ngày  21/9/1954 trong một gia đình có truyền thống chính trị nổi tiếng tại  Nhật Bản. Ông nội Kishi Nobusuke từng là Thủ Tướng Nhật Bản giai đoạn  1957-1960. Chú của ông là Sato Eisaku cũng từng giữ chức vụ này từ 1964  tới 1972.

Năm 1977, sau khi tốt  nghiệp đại học Seike ở Tokyo, ông theo học cao học ngành khoa học chính  trị tại UCLA (University of California, Los Angeles). Năm 1979, ông trở  về Nhật Bản, tham gia đảng Dân Chủ Tự Do (LDP) và được bầu vào Hạ Viện  Nhật Bản năm 1993, từ đó sự nghiệp chính trị của ông tiếp tục trên chính  trường đất nước nầy.

Khi trở lại với cương vị  Thủ Tướng, ông Shinzo Abe thực hiện chính sách đối nội và đối ngoại  quyết liệt hơn, nhằm “hồi sinh” Nhật Bản sau thời gian dài trì trệ về  kinh tế.

Về đối ngoại, Thủ Tướng  Abe áp dụng đường lối cứng rắn với Triều Tiên, ủng hộ các lệnh trừng  phạt của Liên Hợp Quốc đối với Triều Tiên sau khi nước này thử nguyên tử  và áp dụng biện pháp trừng phạt, trong đó có lệnh cấm tất cả tàu Triều  Tiên cập cảng Nhật Bản.

Với Trung Cộng và Đài  Loan, Nhật ủng hộ Đài Loan và đã nhiều lần đối đầu Trung Cộng trong âm  mưu “Nhất Đới Nhất Lộ” của Tập Cận Bình trên Thái Bình Dương.

Với Hàn Quốc, bóng ma  trong quá khứ vẫn còn ám ảnh nạn nhân khi Nhật chiếm đóng. Tháng  12/2015, Tokyo và Seoul đạt thỏa thuận song phương về vấn đề “phụ nữ mua  vui” làm nền tảng cho quan hệ Hàn-Nhật nhưng sau đó mối quan hệ song  phương xuống mức thấp. Thủ Tướng Abe với các sáng kiến trao đổi văn hóa,  giáo dục và kinh tế để hàn gắn vết thương trong quá khứ.

Với Hoa Kỳ và các nước  phương Tây, với đường lối ngoại giao mềm mỏng và chân tình của ông về  thương mại để xuất nhập cảng sau thời gian Nhật Bản suy thoái kinh tế…

Chính sách đối ngoại của  Thủ Tướng Abe đã đánh giá theo Viện Nghiên Cứu Lowy của Úc, cho rằng  Nhật Bản “là lãnh đạo về trật tự tự do của châu Á”. Viện Nghiên Cứu Đông  Nam Á (Institute of Southeast Asian Studies) năm 2020 đánh giá Nhật Bản  là quốc gia đáng tin cậy nhất trong khu vực.

Về đối nội, Thủ Tướng Abe  cũng tìm cách tăng cường sức mạnh quân sự cho Nhật Bản bằng cách thúc  đẩy sửa đổi hiến pháp, hợp tác với các quốc gia khác ở châu Á để đối phó  với Trung Cộng tranh chấp trên biển và với Bắc Triều Tiên đe dọa vũ khí  nguyên tử.

Chương trình Abenomics của  Thủ Tướng Abe với chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa và tăng  trưởng kinh tế để khuyến khích đầu tư tư nhân. Chính sách kích thích tài  chánh nhằm giảm lạm phát, điều chỉnh lại sự nâng giá quá mức của yên  Nhật, xây dựng trái phiếu chính phủ bởi ngân hàng Nhật Bản, sửa đổi lại  đạo luật ngân hàng Nhật Bản… Quá trình thực hiện rất khó khăn, gây phản  ứng cùa thành phần đối lập nhưng dần dà đã thực hiện được kế hoạch.

Hỗ trợ kích thích kinh tế  được chính phủ Nhật Bản sử dụng từ năm 2013, trị giá 20,2 nghìn tỷ yên  (tỷ giá một đô la khoảng 125 yên - JPY - vào thập niên 2010), trong đó  có 10,3 nghìn tỷ yên xây dựng cơ sở hạ tầng quan trọng (cầu, đường hầm  và đường chống động đất). Nhật Bản công bố thêm ngân khoản kích thích  5,5 nghìn tỷ yên vào tháng 4/2014 và ngân khoản kích thích trị giá 3,5  nghìn tỷ yên sau cuộc bầu cử tháng 12/2014. Giai đoạn 2015 - 2017, do  kinh tế phục hồi chưa được như kỳ vọng nên Nhật Bản tiếp tục duy trì  thâm hụt ngân sách và tiếp tục thực hiện các ngân khoản kích thích.

Tháng 8/2016, chính phủ  Nhật Bản thông qua ngân khoản kích thích trị giá 28.100 tỷ yên tập trung  đầu tư cơ sở hạ tầng và phúc lợi xã hội; Tháng 10/2016, chính phủ Nhật  Bản phê chuẩn ngân khoản kích thích thứ hai trong năm 2016 trị giá hơn  4.000 tỷ yên nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, kích cầu đầu tư và tiêu  dùng; Tháng 3/2017, Quốc Hội Nhật Bản thông qua ngân sách cho năm tài  khóa 2017 trị giá 97.400 nghìn tỷ yên với mục tiêu tiếp tục tăng chi  tiêu cho an sinh xã hội, quốc phòng và những lĩnh vực thúc đẩy tăng  trưởng kinh tế.

Sau 5 năm (2013-1018) kể  từ khi Thủ Tướng Abe lên nắm quyền và thực thi chính sách Abenomics, nền  kinh tế Nhật Bản đã trở nên mạnh hơn nhưng vẫn chưa hoàn thành như ý  muốn và những thách thức phía trước… Trong thời gian năm 2019, 2020 nạn  dịch Covid-19 lan rộng trên thế giới, các nước trong cơn khủng hoảng vì  lo đối phó với nạn dịch, phải ngăn ngừa bệnh dịch lây lan… phải “bế quan  tỏa cảng” nên Nhật cũng rơi vào quỹ đạo nầy, kế hoạch Abenomics bị trì  trệ.

Đối với nền kinh tế Nhật  Bản, dù tỷ lệ nợ công ở mức trên 200% GDP, nhưng vẫn được đánh giá là  nền kinh tế ổn định. Phần lớn nợ công của Nhật Bản thuộc về tay chủ nợ  nội địa (các công ty trong nước và người dân Nhật Bản nổi tiếng về tiết  kiệm trên thế giới). Chẳng hạn Mỹ là chủ nợ khoảng 30.000 tỷ đô la nhưng  vẫn là cường quốc kinh tế số một trên thế giới.

Điều quan trọng, với ngân  khoản của chính phủ bỏ ra hỗ trợ lớn lao như vậy của chính quyền được  tin tưởng vì không xảy ra tình trạng tham những, bè phái, đặc quyền đặc  lợi cho tham quan. Đó là vết son cho đất nước này. Với Việt Nam, “đi với  ma mặc áo giấy” nên chương trình ODA (Official Development Assistance)  lãi suất thấp, một phần viện trợ, thời hạn cho vay lâu dài để xây dựng  hạ tầng cơ sở… đã xảy ra những trò hối lộ, tham những… khi giới truyền  thông phanh phiu, những tay dính chàm của Nhật bị trị thẳng tay nhưng ở  Việt Nam vẫn “bình chân như vại”.

Cố Thủ Tướng Shinzo Abe trở về với cát bụi, thi hài của vị lãnh đạo Nhật Bản được hỏa táng tại nhà tang lễ Kirigaya ở Tokyo.

Sáu thập niên về trước,  người Nhật tiễn đưa Sứ Quân MacArthur trở về cố hương, sáu thập niên sau  người Nhật vĩnh biệt cố Thủ Tướng Shinzo Abe trong niềm thương tiếc.

Little Saigon 7/2022

Vương Trùng Dương