Dẫu  nhiều nơi mưa như trút, rồi gió, giông,… nhưng nhiều ngàn người Việt,  kể cả người già, trẻ con, thậm chí không ít sơ sinh vẫn lầm lũi đi tới  vì chưa về đến nhà… Đợt di tản khỏi các đô thị, trung tâm công nghiệp đã  kéo dài hơn một tuần, chưa biết bao giờ mới chấm dứt. Đã có những người  vĩnh viễn nằm lại dọc đường như mẹ con chị Hà Thị Vuông gốc Quảng  Xương, Thanh Hóa (1), anh Giàng A Chìa gốc Phù Yên, Sơn La (2),… hoặc  đói khát, kiệt sức nên nửa đêm ngã xuống mương, may mắn có người phát  giác, đưa đi cấp cứu và đang nằm bệnh viện, như Nguyễn Đức Mỹ, Nguyễn  Đình Phương gốc ở Lộc Hà, Hà Tĩnh (3),…

May mắn là bên cạnh những thông tin, hình ảnh đau lòng về thảm cảnh  hồi hương đó còn có những thông tin, hình ảnh khác như tin vui giữa giờ  tuyệt vọng – tên nhạc phẩm mà Trầm Tử Thiêng viết hồi tháng 8/1996, thời  điểm người Việt tha hương cùng nhau đóng góp, xây dựng làng Việt Nam  trên đất Philippines cho những đồng bào kém may mắn hơn: Đã thoát khỏi  Việt Nam đến Philippines nhưng không thể đi định cư tại quốc gia thứ ba:  Có tin vui giữa giờ tuyệt vọng. Một vòng tay vừa mới mở ra. Cứu anh em  những đời mạt vận. Ðường mơ đi càng bước càng xa… Có tin vui giữa giờ  tuyệt vọng. Bao sinh linh nhận phép giải oan. Siết tay nhau cúi đầu gạt  lệ. Tạ ơn trên, người vẫn thương người (4)!

***

Đó là câu chuyện Thuận Kiều kể về những gì đã diễn ra ở chợ Cống  Đôi, xã Đại Hải, huyện Kế Sách, tỉnh Sóc Trăng sau khi nạn dân lũ lượt  lên đường tìm về nhà: Bốn giờ sáng ngày 2/10/21 được tin hàng ngàn người  đang kẹt ở chốt đầu tỉnh Sóc Trăng, cả chợ xôn xao… Ai đó thốt lên: Mua  bánh mì cho họ! Toàn bộ bánh mì tại chợ Cống Đôi bị mua hết. Tất cả  được mang về nhà ông Phó Sơn. Có bánh mì thì có thịt quay, có chả lụa…  Cả xóm nhà lồng chợ góp của, góp sức, chưa đầy một tiếng hơn ngàn ổ bánh  mì được phát cho bà con nhưng vẫn còn nhiều người chưa có…

Thế là một cuộc hội ý nhanh: Cần nấu cơm tiếp tế cho họ… Như cái máy  đã được lập trình, mỗi người một tay nên chưa đầy một giờ đã có hơn  trăm hộp cơm đến tay đồng bào về quê... Thông tin lan nhanh, cả chợ mới  họp ngày đầu tiên sau Chỉ thị 16, ai có gì cho nấy, hơn 30 con người lại  tiếp tục. Lúc đầu ông Phó Sơn cho 1 bao gạo ST25, một bao Tài Nguyên  nhưng đến giờ đã có hơn 10 bao gạo… Gia đình anh Hiển cho bốn con heo  100 ký làm sẵn. Một người chưa biết tên, lúc 2 giờ sáng 3/10/2021 gởi 20  con gà cho 100 phần ăn. Sáng nay nhận thêm hơn 1.000 trứng gà, vịt của  anh Hai Tường và anh Công.

Chia lửa với bà con chợ Cống Đôi, gia đình chị Hạt gần nhà thờ Nam  Hải nhận nấu cơm. Đến 9 giờ sáng 3/10/2021 đã nấu hơn 100 ký gạo do ông  bà Uân giúp đỡ và chưa từ chối nấu tiếp. Cả xóm chợ, người lớn tuổi nhất  là chị Loan – 70 tuổi – vẫn có mặt trong suốt 30 tiếng qua… Chưa một  lời kêu gọi nhưng vẫn có hơn chục triệu tiền mặt, gần một tấn gạo và  hàng tấn thịt, rau củ, trứng đã trao cho xóm chợ. Sáng nay cả ngàn người  đổ về, mấy trăm phần cơm từ ba nơi vẫn không đủ, thế là toàn bộ các  quán bún, cháo, hủ tíu, bánh mì lại một lần nữa lên đường tiếp tế, họ  mang đi cho, không bán. Sáng hôm qua trời mưa toàn bộ áo mưa ở chợ Cống  Đôi đã được mang ra phát cho bà con.

Chiều hôm qua tôi theo anh em mang cơm đến chốt phát mà bùi ngùi…  Mấy trăm con người nhếch nhác, mệt mỏi, thấy cơm họ mừng mà mình lại  thấy rưng rưng. Đêm qua tôi trằn trọc khi thấy đoàn người vẫn ùn ùn về  quê. Sáng nay khi qua xóm chợ chợt thấy hàng quán đua nhau đi cứu trợ,  thay vì bán, hàng ngàn ổ bánh mì, cả trăm phần hủ tíu, bún, cơm cứ ào ào  lên chốt. Tôi tự hỏi trong hàng ngàn con người đó có ai là thân nhân  của họ không mà tại sao họ có thể thức suốt đêm để phục vụ và vui vẻ như  làm tiệc đãi bà con xa về? Tất cả đều đọng lại hai tiếng ĐỒNG BÀO thật  quí giá (5)!

Đó là rất nhiều những video clip mà nội dung na ná như video clip  được giới thiệu trên trang facebook của Đức Nguyễn làm người xem vừa  muốn ứa nước mắt, vừa muốn mỉm cười: Một người đàn ông lam lũ chạy một  chiếc xe hai bánh gắn máy, phía sau kéo một cái thùng gỗ tự chế, đang  giúp ba cha con anh Trần Văn Liêm đi bộ về Thốt Nốt, Cần Thơ leo vào bên  trong để đưa họ đến Bến Lức, Long An – nơi nghe nói là sẽ có xe đưa họ  đi tiếp… Sau chiếc thùng gỗ có dòng sơn nguệch ngoạc: Xe 0 đồng! Nghe  người ghi video clip hỏi thăm mới biết chủ xe cũng… 0 đồng nhưng muốn  góp sức. Ông gốc ở Bình Phước, đến Sài Gòn làm mướn rồi mắc kẹt, chưa về  quê vì có cái thùng gỗ… có thể tiếp sức cho người cô thế, thiếu phương  tiện đi thêm được cây số nào hay cây số đó (6)!

Đó là miền Nam, ở miền Trung, Nguyễn Nguyên mô tả quanh cảnh Hải Vân  Quan và tâm trạng khi phải chứng kiến cảnh tượng này: Một đoàn xe bán  tải đợi sẵn ở Hải Vân Quan để đợi đoàn người thiên di từ Nam về Bắc,  người lớn tuổi, hay xe có trẻ em sẽ được ưu tiên chuyển cả người và xe  qua đèo. Một chốt phát đồ ăn và xăng 0 đồng đợi suốt ngày đêm ngay cửa  ngõ Hải Lăng để tiếp sức cho đoàn người về… Tất cả, vẫn là dân.

Những ngày qua có tới chín vạn người tháo chạy về quê hương từ vùng  tam giác kim cương nhưng chẳng ai thấy các cấp lãnh đạo cúi đầu xuống để  nhìn xem dân thống khổ thế nào. Nhà nước có đầy đủ phương tiện di tản  nhưng đâu có đoái hoài, từng đoàn người đạp xe hàng ngàn cây số, từng  đoàn người đi bộ hàng trăm cây số cũng như một cơn gió lướt qua mắt các  vị. Mà cũng đúng, nếu họ thật sự nghĩ tới dân dù chỉ một lần thì đâu có  những thảm cảnh này xảy ra, đâu có chuyện những cửa hàng 0 đồng mọc lên.

Không giúp nhưng họ đang làm việc gì khi ăn thuế của dân? À! Thừa  Thiên – Huế dọa ai về sẽ phạt tất tay. Còn trong Bình Dương mấy hôm nay  họ bận xử lý ai lên mạng lập đoàn về quê. Từ bao giờ kêu gọi thành đoàn  đi cùng nhau mà lại gán cho cái danh “đối tượng”? Từ bao giơ đoàn người  tha hương đã đến hồi hấp hối muốn tìm sự sống bị gắn cho là hành vi kích  động? Ai mới kích động? Ai đã làm cho gần 90.000 doanh nghiệp lặn không  sủi tăm? Ai, ai mới kích động làm cho FDI tháo chạy? Những người này ư?  Hay chính sách chống dịch cực đoan thiếu trí tuệ nhưng thừa lưu manh?

Những hình ảnh chân thật chỉ có dân giúp dân những ngày qua đẹp  nhưng buồn, buồn tới nao lòng. Đẹp là vì không có mùi “diễn xuất”, không  giơ tay “quyết thắng”, không ngôn ngữ “truyền thông”, không hô hào “vĩ  đại” không màu hồng “quang vinh ngạo nghễ”. Nó thật tới tận cùng bản  chất sự việc nên đã chạm đến trái tim mỗi người. Buồn vì nó phản ánh  không gì trần trụi hơn sự bất tài của một thể chế vô dụng, một hệ thống  chính trị vô nhân, tham lam, tàn nhẫn với chính đồng bào mình. Quan chức  chẳng bao giờ cúi đầu nhìn đến người dân một lần để ra quyết sách nhân  đạo. Chính phủ gì mà cứ mỗi nghị quyết ban ra hay thay đổi chính sách là  một lần dân tháo chạy, vậy là vì dân hay vì chính bản thân các vị quan  chức?

Dịch dã trên toàn thế giới suốt hai năm nay, tất cả các dân tộc trên  địa cầu phải gánh chịu. Nhưng chẳng biết có nơi đâu khổ hơn dân nước  Việt? Chẳng biết nơi đâu dân lại lầm than như thế kia? Hôm nay họ quyết  ra đi, những giọt nước mắt và dư chấn suốt bốm tháng qua đủ để họ có  động lực hồi hương, trong tâm thế đầu không ngoảnh lại, lỗi này ai kích  động?

Nhìn trên Hải Vân Quan mưa giăng khắp lối, trắng xoá như một bức  tranh đầy nét chấm phá, hoạ lên một thảm cảnh buồn vô tận cả không gian  và thời gian, như nói lên nỗi lòng của từng người đang đầy bão tố.

Dân bế tắc, hoang mang, đoạn đường dài thênh thang chỉ biết kêu trời  – mà trời cũng chỉ biết khóc. Trên đỉnh Hải Vân, mưa giăng kín, nhìn  đoàn người thiên di lầm lũi lướt qua, nối từng đoàn rồng rắn như mang  hình hài cả Việt Nam trước mắt. Người ta cứ chạy, phía trước chẳng còn  ai nhìn thấy tương lai (7).

***

Những tấm bảng “không đồng”: Nước… không đồng! Cơm… không đồng!  Xăng… không đồng!… đã được dựng trên nhiều nẻo đường khắp Việt Nam. Xuan  Bình Nguyen cảm thán: Trong thảm họa nhân đạo, chính quyền không điều  động nổi vài đoàn tàu hỏa, vài trăm quân xa giúp dân cùng cực vượt đường  dài, băng qua nắng nóng, mưa bão,… để về quê! Trong hoạn nạn chỉ còn có  dân tự chăm lo, đùm bọc nhau? Trên đất nước đã có hơn 70 năm lâm vào  đại nạn, chỉ có những tấm biển “KHÔNG ĐỒNG” là đáng giá (8)!