Nói  theo một lối nói của người Mỹ mà nay nhiều người chúng ta đã rất quen,  là tôi nợ những bản nhạc mà chúng ta thường gọi là "nhạc lính" một lời  xin lỗi. Một lời xin lỗi thật lớn, thật chân tình nhất và thành thật  nhất.

Xin lỗi những bản nhạc  lính, những người trình diễn chúng, những người yêu chúng, không chỉ  một, mà một ngàn lời xin lỗi. Một vạn lời xin lỗi. Mà vẫn thấy chưa đủ.

Một buổi tối tuần trước,  ngồi với Phan Nhật Nam, chúng tôi nhận ra một điều là cuộc chiến Việt  Nam bi thảm và vô cùng tàn bạo nhưng đã để lại cho chúng ta, những người  ở miền Nam, một kho tàng hết sức quí báu, đó là những bản nhạc viết về  những người lính trong chiến tranh, và tuy ngày nay, cuộc chiến đã kết  thúc, những bài hát ấy vẫn còn ở lại với chúng ta và chúng vẫn còn tạo  ra biết bao nhiêu là cảm động, biết bao nhiêu xao xuyến, và vẫn còn được  hát lên để nhớ
lại nguyên một thời binh đao tưởng như cung kiếm đã xếp lại, bụi dầy đã  phủ kín. Bức tượng người lính dáng điệu mệt mỏi ở lối vào Nghĩa trang  quân đội Biên Hòa bị kéo sập không biết nay ở đâu nhưng những bài hát  viết cho những người lính này vẫn còn ở mãi với chúng ta.

Những bài hát đầu tiên về  những người lính ấy mơ hồ tôi nghe từ chiếc radio trên căn gác ở Hà Nội  của người chú... Bài Chiến sĩ của lòng em với những câu "... khi  nước nhà phút ngã nghiêng em mơ người trai anh dũng mang thân thế hiến  giang sơn chí quật cường hiên ngang... chiến sĩ của lòng em đắm đuối ước  mơ ở chiến trường xa dãi nắng dầm mưa nhịp bước oai hùng chàng tiến  trong tim em tro ng khi vang ca say theo chiến thắng..." Vài tháng sau chú tôi tử trận.

Vào Sài Gòn, khoảng năm 1957, tôi nghe bài Em gắng chờ của Huỳnh Anh và yêu ngay những câu này: "... vai  súng hiên ngang hẹn cùng người cũ... trong bóng vinh quang rộn ràng anh  bước hiên ngang về làng trời Nam hân hoan reo vang thanh bình ca..." Tôi yêu bài hát ấy vì một cô bạn hàng xóm, tưởng tượng cô là người đứng trên bến sông...

Nhưng đó mới chỉ là những bài hát về lính còn quá hiền lành, khi cuộc chiến chỉ mới bắt đầu.... Anh  về qua xóm nhỏ, em chờ dưới gốc dừa, nắng chiều lên mái tóc, tình quê  hương đơn sơ... anh chiến binh tiền tuyến ơi về giải phóng quê hương...

Một thời gian sau, vài ba người bạn trong lớp bỏ học lên đường nhập ngũ... “bạn  ơi, mai này ai hỏi đến tên tôi, thì xin hãy đáp khoác chiến y rồi...  người thư sinh ấy đã xếp bút nghiên giã từ trường yêu với bao nhiêu bạn  hiền... Lời ca lãng mạn, hơi bầy đặt, rẻ tiền nhưng tội nghiệp vô  cùng. Tôi nhớ một tối lén đi uống bia với người bạn tiễn chàng đi lính.  Bài hát ấy được hát lên bởi một người bạn bên những chai bia đầu tiên.  Nội trong năm ấy, cả hai đều chết trận.

Hai năm sau, tôi đi học  xa, mấy năm sau mới về. Tôi không nghe những bài hát ấy nữa. Tôi nghe  Beatles, rock, nhạc cổ điển Tây phương, nhạc đồng quê, nhạc dân ca Mỹ,  nhạc phản chiến... Ở
Việt Nam, cuộc chiến đang trở nên khốc liệt hơn. Những bản nhạc tôi nghe  trong những năm xa nhà là thứ nhạc hoàn toàn khác. Bob Dylan, Joan  Baez, Peter Paul & Mary, Pete Seeger... cũng nói về chiến tranh đấy,  nhưng trở lại Sài Gòn tôi mới lại được nghe những bản nhạc lính mà tôi  đã bỏ quên đi trong suốt những năm xa nhà. Thư nhà cho biết dăm ba người  bạn cùng lớp đã truy thăng thiếu úy...

Sáng nay vừa thức dậy, nghe tin em gục ngã nơi  chiến trường... trong vườn tôi vô tình hoa tường vi vẫn nở thêm một  đóa... Nếu em không là người yêu của lính... tên thật là em các bin, họ  hàng em có trăm nghìn... từ ngày tôi lên cai việc làm tôi rất nhiều,  binh ngoan cho nốt tốt, lười cho coóc vê... đi quân dịch là thương nòi  giống... hãy nhớ tới anh luôn luôn, yêu em vì lòng chờ mong... anh đi  chiến dịch... lòng súng nhân đạo cứu người lầm than..... anh là lính đa  tình... phi đạo chạy dài anh cất cánh bay lên...

Trở lại Sài Gòn, những  buổi chiều trong quán nước mở trang báo ra đọc thấy tên bạn bè mấy người  trên trang cáo phó chết trận cao nguyên. ... viết tên người yêu lên  ba lô nặng trĩu... đừng trước ngõ cũ nghe kể rằng, gi ặc tràn qua thôn  xóm... thăm em dăm ba ngày rồi anh đi... xuyên lá cành trăng lên lều  vải... chiều mưa biên giới anh đi về đâu... anh không chết đâu anh,  người anh hùng Mũ Đỏ tên Đương..... quỳ hôn đất thân yêu, Quảng Trị ơi  mừng quê hương giải
phóng...

Nhạc Việt đã đổi khác...  em ngại ngùng dạo phố... bên người yêu tật nguyền.... anh trở về trên  đôi nạng gỗ... bại tướng cụt chân... Những bài hát như thế phải có cả  trăm bài cho đến nay vẫn còn được hát lên. Hát để nhớ lại những bất hạnh  của một thời tuổi trẻ. Những chuyện đáng lẽ phải quên đi. Nhưng những  chuyện đó cũng lại là một phần của đời sống chúng ta.

Chúng ta phải cám ơn những  bài hát ấy mặc dù chúng bi thảm, đau đớn. Chúng vẫn nhắc chúng ta về  những thương tích không bao giờ lành trên cơ thể của mỗi người. Trong  khi những người lính miền Bắc không có được những bài ca như thế. Chỉ là  những bài ca đặt hàng, ngợi ca lãnh tụ hay những tiếng chầy trên sóc  Bom Bo cum cụp cum... tìm diệt Mỹ giải phòng cho dân mình... bóng cây kơ  nia, tiếng đàn ta lư...

Họ không có được những ca  khúc nên hồn để còn hát lên được cho mãi tận này hôm nay. Trong khi  những mất mát của họ không hề nhỏ. Nhưng ngày nay, còn đươc mấy người  hát những bài hát ấy. Và nếu hát chúng lên thì có được bao nhiêu người  xúc động?

Cám ơn những bài nhạc  lính. Xin lỗi những bài nhạc lính, những bài nhạc có một thời mà không  ít người trong chúng ta đã coi thường nó, cũng có thể đã khinh bỉ nó,  coi nó là quê mùa, sến... trong khi chúng hay biết là chừng nào. Nửa  trên vĩ tuyến 17 không có được một nền nhạc như thế.

Tôi thành thật xin lỗi những bài nhạc lính, xin lỗi các tác gỉả, những người hát chúng, một trăm ngàn lần. Mà vẫn thấy chưa đủ.

BBT